SUZAN USTAN KİMDİR?
1 Ocak 1940 yılında Amasya’da doğdu. İstanbul’da 23 Nisan 2006 yılında hayatını kaybetti. Berdel, Can evimden vurdular, Yavru ile Katip ve Ruhsar’da oynadı.
Memur bir ailenin ikizlerinden biri olarak Amasya’da dünyaya gelen Suzan Uztan, sanatla ilgili bir ailede yetişmenin de etkisiyle ilk kez bir okul müsameresiyle sahnelere adım atar. Oynadığı kelebek rolü onu o kadar etkiler ki kendi kendine oyunlar yazıp oynamaya başlar. Ailesinin 1947 yılında Ankara’ya yerleşmesi, Uztan’ın hayatındaki dönüm noktalarından biridir. Bale hocası Madam Margo’nun aracılığıyla Devlet Tiyatroları’nın çocuk oyunları bölümüne girer. 1956’da “Şehirli Kız” adlı oyunda Viviet rolüyle ilk profesyonel çalışmasını yapar. Almanya’da, Münih’te Residence Tiyatrosu’nda bir yıl staj yaptıktan sonra Adana Şehir Tiyatrosu’nda sahnelenen “Ters-Yüz” ve “Hürrem Sultan” oyunlarında başrol oynar. 1960 ihtilali sonrası İstanbul’a yerleşir. Bulvar Tiyatrosu, Karaca Tiyatrosu, Dormen Tiyatrosu ve Küçük Sahne’de sahnelenen pek çok oyunda rol alır. Ulvi Uraz, Suzan Uztan’ın “Zabit Fatma’nın Kuzusu” oyunundaki performansından sonra yeni oyunda ona başrol vermeyi teklif eder. İlk olarak 1966 yılında Ulvi Uraz Tiyatro Topluluğu’nca sahneye konulan Hababam Sınıfı’nda, Zeki Alasya, Metin Akpınar, Ercan Yazgan, Ahmet Gülhan, Ali Yalaz, Ulvi Uraz , Zihni Küçümen ile rol alır…
Suzan Uztan o günleri anlatırken heyecanını yenemiyor: “Ulvi Uraz oyunda bana bir erkek rolü vereceğini söyleyince biraz şaşırdım. O ise bu rolü başarıyla oynayacağımı söylüyordu sürekli… Hababam Sınıfı’nı çok duymuştum, ama henüz okumamıştım. ‘Ben yok olurum. Mahvolurum. Bu rolü kabul etmiyorum’ dedim. O da ısrarla, ‘Hayır. Sen bu işi yapacaksın. Başka bir tiyatroda da olsan yine seni çağıracaktım’ dedi.”
Uraz’ın Uztan’a biçtiği rol “İnek Şaban”. Ancak oyunun yazarı Rıfat Ilgaz’dan veto yiyor. Uraz’ın ısrarı üzerine İnek Şaban’ı sahnede izlemek istiyor. “Oyun sonrası Rıfat Ilgaz ile kostümlerimi değişmeden görüştüm. Ellerimi avuçları arasına alarak ‘Seni bu rol için önce istemedim, ancak seyrettikten sonra kararımdan vazgeçtim. İnek Şaban’ı başarıyla oynayacağına inanıyorum’ dedi. O dönemlerde Rıfat Ilgaz adı yasaklıydı. Kitabına bile adını koyamamıştı, üzerinde Stepne yazıyordu sadece… Türkiye’nin en merak edilen ismi Hababam Sınıfı’nın yazarıydı. Herkes Stepne’yi Rus yazar zannediyordu.”
İlk provanın gecesi sabaha kadar uyuyamıyor Uztan, hâlâ kararsız, çünkü adını tehlikeye attığını düşünüyor. Sabah ayakları onu tiyatroya taşıyor. Zeki Alasya’nın getirdiği kostümleri giyiyor, ceket, pantolon, ayakkabı… Saçlarını da erkek gibi kestiriyor, Şaban miyop olduğundan bir de kalın çerçeveli gözlük ayarlıyor. Gözlerinin altına çiller yapıyor…
“Fakat kravatı bir türlü bağlayamadım. Erkeklerin soyunma odasına gittim. Bu kıyafetimle daha önce beni kimse görmemişti. İçeri girerken Ercan’la çarpıştım. ‘Ulan o’lum dikkat etsene’ dedi bağırarak… Arkası dönük şekilde son hazırlıklarını yapan Zeki’ye ‘Şu kravatı bağlar mısın?’ dedim. ‘Bi dakka oğlum, bi dakka’ diyerek döndü. Dondu kaldı. Bir süre baktıktan sonra, ‘Aaaa Suzan’ dedi sevinçle; ‘Ben sana dememiş miydim? Sen çok iyi bir İnek Şaban olacaksın.’ Artık hepimiz inanıyorduk bu işi başaracağıma, başaracağımıza…”
Oyun büyük ilgi görüyor. Tiyatronun önünde kuyruklar oluşuyor. İlk oyundan sonra Rıfat Ilgaz sahneye fırlayıp kucaklıyor, “Suzan, bu oyunun yıldızı sensin!” diyor.
İzleyici ancak gazetelere yansıyınca anlıyor, sahnede izlediği İnek Şaban’ın aslında bir kadın olduğunu… Oyunu izleyen kulise koşup görmek istiyor, gerçekten kadın mı, değil mi diye… “Hababam Sınıfı aylarca kapalı gişe oynadı” diyor Uztan “Oyunumuzun olmadığı pazartesi günleri yakın yerlere turneye gidiyorduk.”
Hababam Sınıfı sahnede başarı üstüne başarı kazanınca film yapımcılarının da dikkatini çekiyor. İnek Şaban rolü yine Suzan Uztan’a öneriliyor. Ancak film senaryosu Sansür Kurulu’ndan öğretmen bir üyenin itirazı üzerine Sansür Kurulu’na takılıyor. “Ben” diyor kurul üyesi öğretmen “öğretmene ‘Kel’ dedirtmem”… Seyirci Suzan Uztan’ı Hababam Sınıfı filmlerinde de İnek Şaban olarak izleme şansını bir avuç “kıl” yüzünden kaçırıyor.
Ulvi Uraz’dan ayrılıp Mücap Ofluoğlu Tiyatrosu’nda oynamaya başlıyor Uztan. “Kaktüs Çiçeği”ndeki rolüyle “İlhan İskender-En İyi Kadın Oyuncu” ödülünü kazanıyor.
“Diplomatik Bagaj”, “Dolap Beygiri” ve “Pepsi” adlı oyunlarda gösterdiği performans da seyircinin belleğine kazınıyor.
1976’da 160 bin lira sermaye ile bir tiyatro açıyor, ama altı ay sonra da kapatmak zorunda kalıyor, 150 bin lira zararla… Yaşadığı hayal kırıklığı Uztan’ın tiyatrodan uzaklaşmasına neden oluyor. 12 Eylül pek çok özel tiyatronun kapanmasına neden olsa da o yine de pek çok teklif alıyor, ama üzülerek de olsa geri çeviriyor “hayır”… Sahnelerden uzak durmasının bir nedeni de annesinin hastalığı, beş yıl boyunca bir an bile yanından ayrılmıyor…
Cihangir’deki, eşi Ali Bey ve altı kedisiyle yaşadığı evinde, Aydın Ilgaz’ın da katıldığı bu görüşmemizde son sorumu “Tekrar sahneye çıkmak mı? İyi bir oyun olursa, neden olmasın?” diye yanıtlıyor… Ama çıkamıyor…
Yıllardır izlemeye doyamadığımız ‘Hababam Sınıfı’nın ilk sahnelenişinde ‘İnek Şaban’ karakterini canlandıran Suzan Ustan, gözlerden uzak sürdürdüğü hayatında şimdi anılarıyla yaşıyor. Tiyatroyu hâlâ çok seven Ustan, kimseye kırgın olmasa da “Bizim Hababam bir başkaydı” diyor.
Suzan Ustan yıllarını tiyatroya vermiş bir sanatçı. Bir zamanlar İstanbul Tiyatrosu’nun yıldızı olmuş, yüzlerce kişinin ayakta alkışladığı bir usta. Oysa şimdi kedileri, dostları ve fotoğraflarıyla evinde, anılarını taze tutmaya çalışıyor. Çok az insanın hatırladığı gerçek ise, yüzünü fotoğraflarda gösteriyor: ‘Hababam Sınıfı’nın Kemal Sunal’la özdeşleşmiş karakteri ‘İnek Şaban’, ilk kez Suzan Ustan’la hayat bulmuş ve oyun, sahnelendiği dönemde kapalı gişe oynamıştı.
‘KADINDAN İNEK ŞABAN OLMAZ’
Suzan Ustan tiyatroya 1948 yılında başladı ve başarılarıyla kısa sürede aranılan oyuncular arasına girdi. ‘Hababam Sınıfı’nı sahneye koyma projesi doğduğunda ise yönetmen Ulvi Uraz hiç düşünmeden İnek Şaban rolünü Ustan’a verdi. Ancak iki kişi bu karara sıcak bakmadı. Bunlardan biri ölümsüz eserin sahibi Rıfat Ilgaz, diğeri ise Ustan’ın kendisiydi. Suzan Ustan, sahnede bir erkeği canlandırmanın ne kadar zor ve riskli olduğunu biliyor ve korkuyordu. Ustan, rolüne adapte olmak için saçlarını bir erkek çocuğu gibi kısacık kestirdi. Her akşam tiyatroya gelip kısa pantolonunu altına çekiyor, yüzüne makyajla çiller yapıyor, gözlerine de kalın çerçeveli gözlüğünü geçiriyordu. Oyun sahnelendikçe, Ustan da dahil herkesin endişeleri yok olup gitti. Çünkü başarılı tiyatrocu İnek Şaban rolünü o kadar iyi oynuyordu ki, tanımayanlar onun bir kadın olduğunu anlayamıyordu.
ILGAZ SONUNDA ONAYLADI
Bu fikre başlangıçta şüpheyle yaklaşan Ilgaz’ın kaygıları da, Ustan’ı izlemesiyle bir anda silindi. Usta oyuncu, o günü şöyle anlatıyor: “Oyunu oynadım, sahneden indim. ‘Rıfat Bey sizinle görüşmek istiyor’ diye haber geldi. Mütevazı ve alçak gönüllü hoş bir adamdı Rıfat Bey, elimi iki elinin arasına aldı ve ‘Suzan Hanım biliyorsunuz değil mi, ben önce veto ettim sizin oynamanızı, kadın oyuncu oynayacak bu rolü dediklerinde ‘Hayır ben bu rolü bir hanım oynasın diye yazmadım’ dedim. Şimdi vetomu geri alıyorum ve inanıyorum ki siz harika bir Şaban olacaksınız’ dedi.”
FİLM İÇİN DE ONU SEÇTİ
Yıllar sonra, ‘Hababam Sınıfı’nın sinemaya aktarılması düşüncesi doğduğunda, Rıfat Ilgaz filmi yine aynı kadroyla çekmek istemişti. Fakat İnek Şaban’ı Ustan’ın canlandıracağı film, sansür kuruluna takıldı. O dönemin çalkantılarından dert yanan Ustan, bu durumun şevklerini kırdığını söyleyerek, sözlerine şöyle devam ediyor: “Biz harika bir ekiptik ve muazzam ilgi gördük. Aynı kadroyla film çekilseydi belki bambaşka olurdu. ‘Hababam Sınıfı’nı defalarca izledim, çok da beğendim. Ancak bizim Hababam bir başkaydı.”
https://www.sinematurk.com/kisi/71895-suzan-ustan
https://arsiv.sabah.com.tr/2005/09/24/gny/gny116-20050924-200.html
Suzan Ustan için yapılan aramalar
Suzan Ustan, Suzan Ustan biyografi, Suzan Ustan hayatı, Suzan Ustan özgeçmişi, Suzan Ustan hakkında, Suzan Ustan doğum yeri, Suzan Ustan fotoğraf, Suzan Ustan video, Suzan Ustan resim, Suzan Ustan kimdir?, Suzan Ustan kaç yaşında?, Suzan Ustan kaç yaşında öldü? Suzan Ustan nereli, Suzan Ustan memleketi Suzan Ustan ne zaman ve neden öldü? Suzan Ustan Ölüm nedeni?
Twitter'de ara: Suzan Ustan
Google'de ara: Suzan Ustan