Vasıf Öngören (15 Şubat 1938; Tavşanlı, Kütahya – 14 Mayıs 1984, Amsterdam), Türk tiyatro sanatçısı, dramaturg, yönetmen, yazar, tiyatro kuramcsı.
Brecht’çi tiyatronun biçimsel özelliklerini, epik tiyatro yöntemini Türkiye’de ilk kez uygulayan dramuturgdur.
Ülkenin temel sorunlarını ele alan dört oyunuyla (Asiye Nasıl Kurtulur?, Almanya Defteri, Oyun Nasıl Oynanmalı? ve Zengin Mutfağı) Türk tiyatrosunda iz bırakmış bir oyun yazarıdır.
Yazar, karikatürcü Ferit Öngören ve şair Veysel Öngören’in kardeşi; oyuncu Aslı Öngören’in babasıdır.
Tiyatro sanatçısı, dramaturg, yönetmen, yazar (D. 15 Şubat 1938, Tavşanlı / Kütahya – Ö. 14 Mayıs 1984, Amsterdam / Hollanda). Şair-yazar Veysel Öngören’le, karikatürist-yazar Ferit Öngören’in kardeşidir. Diyarbakır’ın Bismil ilçesine bağlı Hacıkan köyünde çiftçilik yapan bir ailedendir. 1937 yılında merkezi hükümetle Dersim aşiretleri arasındaki anlaşmazlıklar sonucu yaşanan olayların Güneydoğu’ya doğru yayılması nedeniyle kimi Kürt Beyleri, çoğunluğu Batı Anadolu’ya olmak üzere, sürgüne gönderilirken, Hacıkan Köyü’nün ağası Öngören ailesi de Kütahya’nın Tavşanlı ilçesine gönderilmişti. O nedenle ilköğrenimini Kütahya / Tavşanlı’da, ortaöğrenimini Afyon Lisesi’nde tamamladı.
Brecht’çi tiyatronun biçimsel özelliklerini, epik tiyatro yöntemini Türkiye’de ilk kez uygulayan dramuturg olan Öngören, 1958 yılında İstanbul Üniversitesi Gençlik Tiyatrosu’nda tiyatro çalışmalarına başladı. 1962’de İstanbul Üniversitesi Jeofizik Bölümü’nü yarıda bırakarak Berlin’e gitti. Berlin’de Freie Universität Theaterwissenschaft (Felsefe Fakültesi’nin Tiyatro Bilimleri) bölümüne yazıldı ve Berliner Ensemble’da Manfred Wekwerth’in reji çalışmalarına katıldı. Böylece, Epik Tiyatro’yu kaynağından öğrenme olanağı buldu. Türkiye’ye döndükten sonra Ankara ve İstanbul tiyatrolarında bir süre oyunculuk yaptı.
Öngören, 1965 yılında, daha sonra “Almanya Defteri” adıyla yazacağı, ilk oyunu “Göç” oyununu yazdı. Bu oyun, İstanbul Uluslararası Tiyatro Şenliği’nde ikincilik ödülü aldı. 1966–68 yıllarında askerliğini yaparken ünlü oyunu “Asiye Nasıl Kurtulur?”u yazdı. 1969’da Halk Oyuncuları’nda profesyonel oyunculuk yaptı, çeşitli gazetelerde sanat konuları üzerine yazılar yazdı. Aynı yıl Ankara Birliği Sahnesi’ni kurdu. Bu tiyatroda, ona ülke çapında ün sağlayacak olan “Asiye Nasıl Kurtulur?”u sahneledi. Oyun Rusça, Azerice, Kazakça, Yugoslavca ve Fransızcaya çevrildi… 1971’de Brecht’in “Adam Adamdır” oyununu yönetti. “Asiye Nasıl Kurtulur?”u İstanbul’da Dostlar Tiyatrosu’nda oynandı.
Vasıf Öngören, 12 Mart 1971 askeri muhtırası sürecinde Halil Ergün, Erdoğan Akduman ve Mustafa Alabora ile birlikte gizli örgüt kurmak savıyla tutuklandı. Askeri mahkemece altı yıl sekiz aya mahkûm oldu. İki yıl cezaevinde kaldıktan sonra 1974 Genel Affı’yla serbest kaldı. Hapishanede “Oyun Nasıl Oynanmalı?”yı yazdı. 1976’da İstanbul Birlik Sahnesi’ni kurdu. Brecht’in “Faşizmin Korku ve Sefaleti” ile “Sezuan’ın İyi İnsanı” oyunlarını yönetti. 1977’de “Zengin Mutfağı” oyununu ilk kez sahneledi. Bu oyun dört ödül kazandı. Aynı yıl, sonradan Almancaya çevrilip yayımlanacak olan masal kitabı “Masalın Aslı”nı yazdı. 1979’da Nazım Hikmet’in “Memleketimden İnsan Manzaraları” kitabından oyunlaştırdığı “1941-42’den İnsan Manzaraları” adlı oyunu Birlik Sahnesi’nde sahneledi.
1980 yılında yurtdışına çıkan Öngören, Batı Berlin ve Amsterdam’da çalışmalarını sürdürdü. Hollanda’da yaşayan Türk işçi ve öğrencilerden oluşturduğu tiyatro “Vasıf Öngören Tiyatrosu” olarak çalışmalarını sürdürmektedir. “Asiye Nasıl Kurtulur (1973 – 1986) ve Zengin Mutfağı (1988) oyunları sinemaya da uyarlandı… 1984 yılında Amsterdam’da ani bir kalp yetmezliği sonucu yaşamını yitirdi.
“Vasıf Öngören, Türk Tiyatrosunun 1960’larda gerçekleştirdiği atılım içinde, insanımızı tüm sıcaklığı ve canlılığı ile epik tiyatro yöntemini kullanarak yansıtmış bir tiyatro ustamızdır. Oyunlarındaki yalın dil, gülmeceye yatkın üslup ve toplumsal-politik doğru içerik, sahne ile seyirci arasında kolayca iletişim kurmayı sağlamış, tüm oyunları, seyircisini düşünmeye yöneltmede çok başarılı olmuştur.” (Ayşegül Yüksel)
Hollanda’da yaşayan Türk işçi ve öğrencilerden oluşturduğu tiyatro Vasıf Öngören Tiyatrosu olarak çalışmalarını sürdürmektedir. 1984 yılında Amsterdam’da ani bir kalp krizi sonucu 46 yaşında hayatını kaybetti.
ESERLERİ:
OYUN: Göç (1967), Asiye Nasıl Kurtulur (1970), Almanya Defteri (Göç oyununun yeniden yazılmış biçimi, 1971), Oyun Nasıl Oynanmalı (1974), Zengin Mutfağı (1977).
ÇOCUK ROMANI: Masalın Aslı.
HAKKINDA: Özdemir Nutku / Türkiye’de Brecht (s. 76, 1976), TDE Ansiklopedisi (c. 7, 1976-98), Atilla Özkırımlı / Türk Edebiyatı Ansiklopedisi (1982), Seyit Kemal Karaalioğlu / Resimli Türk Edebiyatçılar Sözlüğü (1982), Ayşegül Yüksel / Vasıf Öngören Tiyatrosu: ‘Tanıdık Durumlar’dan ‘Yabancılaştırma’ya… (Cumhuriyet, 22.5.1984) – Çağdaş Türk Tiyatrosunda On Yazar (1997), M. Sadık Aslankara / Vasıf Öngören 60 Yaşında (Cumhuriyet Kitap, 21.1.1999), Behçet Necatigil / Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü (18. bas. 1999), Şükran Kurdakul / Şairler ve Yazarlar Sözlüğü (gen. 6. bas. 1999), TBE Ansiklopedisi (c. 2, 2001), İhsan Işık / TEKAA (2006) – Diyarbakır Ansiklopedisi (2013).
Vasıf Öngören için yapılan aramalar
Vasıf Öngören, Vasıf Öngören biyografi, Vasıf Öngören hayatı, Vasıf Öngören özgeçmişi, Vasıf Öngören hakkında, Vasıf Öngören doğum yeri, Vasıf Öngören fotoğraf, Vasıf Öngören video, Vasıf Öngören resim, Vasıf Öngören kimdir?, Vasıf Öngören kaç yaşında?, Vasıf Öngören kaç yaşında öldü? Vasıf Öngören nereli, Vasıf Öngören memleketi Vasıf Öngören ne zaman ve neden öldü? Vasıf Öngören Ölüm nedeni?
Twitter'de ara: Vasıf Öngören
Google'de ara: Vasıf Öngören